PROFILE OF A WRITER: JORGE LUIS BORGES (Vol. 7)/ Bir Yazarın Portresi: Jorge Luis Borges, David Wheatley, 1983, Biyografi, Belgesel
1899'da Buenos Aires'de (Arjantin) doğan Jorge Luis Borges, dünya edebiyatının gelmiş geçmiş en iyi öykü anlatıcısı/yazarı olarak kabul edilmekte ve günümüzdeki bir çok ünlü yazarı da etkilemiş bulunmaktadır. Eserlerinde yarattığı dil ve anlatım tarzı nedeniyle edebiyata kendi adıyla anılan "Borgesvari" terimini de kazandırmıştır. Labirenti veya yolları çatallı bir bahçeyi andıran öykü yapısını ve öykünün sonunda ulaştığı sürpriz veya çarpıcı/vurucu sonu vurgulayan; "Babil Kütüphanesi", "Kum Kitabı" gibi kendi yarattığı olağanüstü dünyaları/mekanları veya "Gizli Mucize"lerin yaşandığı bir an gibi büyüsel durumları tanımlayan edebi bir tarzı anlatmaktadır artık "Borgesvari" kelimesi. Yine bu özelliği ile Borges, Latin Amerika edebiyatının "büyülü gerçekçiliği'nin de kilometre taşlarından bir tanesi, hatta öyküleri de bu türün ilk örneklerindendir. Aslında etkilediği yazarlara şöyle bir baktığımızda; Carlos Fuentes, Paul Auster, Stanisław Lem, Giannina Braschi, Thomas Pynchon, Umberto Eco, Italo Calvino, Danilo Kis, Georges Perec, Orhan Pamuk, César Aira, Roberto Bolaño, Adolfo Bioy Casares, Philip K. Dick, Michel Foucault, Jean Baudrillard, W.G. Sebald, Enrique Vila-Matas, Julio Cortázar, ne kadar büyük ve önemli bir yazar olduğu anlaşılacaktır. Umberto Eco, Gülün Adı isimli romanında (ve elbette ki filminde de) yer alan "yaşlı, bilge, kör kütüphaneci" Burgos'lu Jorge karakterini yaratırken Borges'ten etkilenmiştir. 1955'te Arjantin Ulusal Kütüphanesi müdürlüğüne getirilen Borges'in, zaten genetik nedenlerle görme zorluğu çeken gözleri bu dönemde tamamen kör olur. Kendisi de bu durumu "Bana aynı anda hem 800,000 kitabı hem de karanlığı veren Tanrı'nın muhteşem ironisi" olarak yorumlayan Borges, aslında artık tam da öykülerinde bahsettiği bir ironiyi/çelişkiyi yaşamaya başlar.
 |
| Görmeyen gözleriyle, bizim gören gözlerimizle asla göremeyeceğimiz başka bir dünyayı görüyordu O. |
Bizce sonuna kadar hak etmesine rağmen hiçbir zaman Nobel Edebiyat ödülünü alamayan Borges, 1961'de Samuel Beckett'le birlikte Uluslararası Yayımcılar Ödülü'nü (Formentor Ödülü) kazandıktan sonra uluslararası bir üne kavuştu. Aklınıza gelebilecek her konuda olağanüstü bilgiye sahip olan Borges, bu bilgilerini öykülerinde zaman zaman "varolmayan kitaplara" dipnotlar vererek veya göndermeler yaparak gösterdi. Hatta bunu o kadar iyi yaptı ki bazı okurlar dipnotlarında bahsettiği bu "varolmayan kitapları" bulmaya, onlara ulaşmaya çalıştılar. Daha sonra benzer tekniği Danilo Kiş ve Italo Calvino öykülerinde kullanırken, Orhan Pamuk da romanlarında kullandı.Ayrıca sinemadan da çok büyük zevk alan Borges'in bu özelliği ile de kalbimizde ayrı bir yeri vardır.Yazarlığının ilk yıllarında çeşitli eleştiri ve makalelerle sinema yazarlığı da yapan Borges, Citizen Kane/Yurttaş Kane, King Kong, City Lights/ Şehir Işıkları yanı sıra daha eski ve fazla bilinmeyen filmler üzerine yazmıştır.
İşte burada size adını verdiğimiz "PROFILE OF A WRITER: JORGE LUIS BORGES (Vol. 7)/ Bir Yazarın Portresi: Jorge Luis Borges", biyografik belgeseli bu büyük yazarın hayatından kesitler sunarken, bir yandan da onun edebi kişiliğini açığa çıkarmaya çalışıyor. En güzel yanı ise, 14 Haziran 1986'da 87 yaşındayken karaciğer kanseri nedeniyle hayata gözlerini yuman Borges'i kendi sesinden dinliyor ve kendisini seyrediyor olmamız. Youtube'da paylaşılan filmi aşağıdaki videoda da seyredebilirsiniz.
Borges'in düş dünyasını anlatan bilimsel bir makale olan "JORGE LUIS BORGES’TEN HASAN ALİ TOPTAŞ’A DÜŞSEL YOLCULUĞUN ŞİFRELERİ" isimli yazıyı da ayrıca okumanızı öneririz.
Borges üzerine yapılmış önemli video ve filmlerin bilgilerine de aşağıdaki linklerden ulaşmanız mümkündür.
Belgeseller:
Öykülerinden yapılan uyarlamalar:
İlgili filmler:
Bu yorum bir blog yöneticisi tarafından silindi.
YanıtlaSil